BANAT KAY AWAAW ni Chris Panganiban: SUDYAAN RA MO
GIBATI og dakong kabalaka ang mga mulopyo sa Mainit, Surigao del Norte sa plano karon sa dakong kompaniya nga tabangan ang mga gagmay'ng mamulawanay nga motukod og mga mga kooperatiba aron mougmad na ang ilang panginabuhian diha sa ilang giminahan sa mga kabukiran sa Mt. de la Rama ug mga kasikbit nga kabukiran. Ang mga nagpakabanang mga Mainitnon lakip na kadtong nanarbaho sa Manila ug abroad mipahungaw sa ilang mga reaksyon pinaagi sa ilang "Pidjanga sa Mainit" nga blogsite nga gimintinar sa akong higala nga si Zimm Mosende kay matud pa nila ang maong laraw nagpadugang lang hinoun sa ilang gikahadlokan nga magusbat na gayud hinoun ang halapad nga Lake Mainit nga sa pagkakaron anaa na gani sa peligro nga kahimtang.
Ubay-ubay na nga mga kulokabildo ang nabutang sa maong blogsite ug kini bunga sa mga pag-inambitay sa mga kasayuran bisan pa man gani ang usa ka Ameikano nga naka-asawa og Mainitnon nga migogl pa og panahon sa pagtuki sa mga hiyas sa mga suba ug uban pang mga tubig-agianan palibot sa maong dakong danaw nga angayan na pangitaan og mga alternatibong paagi aron masulbad ang matag tuig nga kasinatian sa goub kon baha tungod sa sobrang paglapaw sa tubig nga molunop sa tibouk sentro sa Mainit. Mao pod kini ang hagbay ra nga mga sugyot sa Lake Mainit Development Authority nga nagtoun usab sa mga pamaagi dili lang sa pagsulbad sa baha apan ang malahutayong solusyon aron masalbar ang Lake Mainit gikan sa mga nangabuso sa iyang kinaiyahan kinsa maoy nag-inusarang tinubdan sa kinabuhi ug kaugmaon sa mga lungsoranon bisan pa man ang mga silingang lungsod sa Jabonga, Kitcharao ug uban pang lungsod sa Agusan del Norte. Hangtud karon wa pa gayud intawon makonkreto ang laraw sa LMDA , usa ka NGO nga gitabangan sa financial nga instiusyon sa Australia, kay lagi mogogol man og binilyon ka pesos nga pundo aron matuman ang ilang alternatibong solusyon. Bout ipasabot dako na ang damyos ang nabuhat sa maong danaw nga nanginahanglan og dako kayo nga kantidad aron mahibalik ang iyang kinaiyahan. Ang gibuhat na lang sa mga nagpakabanang lungsoranon mao ang pagpananum sa mga kahoy nga bangkal ( klase sa bakhaw nga dali mabuhi sa danaw) ug gani naandan na kini nga tinuig nga kalihokan sa reunion sa mga balibayan nga Mainitnon lakip na si Zimm.
Dili baya tiaw kining gipadangat nga kabalaka sa mga Mainitnon dili lang tungod sa kalisod nga ilang nasinati tungod sa goub apan sa ilang nadiskubrehan niadtong 2006 sa mga dagkong like sa yuta diha sa tiilan sa Mt. de la Rama ubos lang sa San Francisco Elementary School nga kung dili kini mahatagan og hinanaling aksyon dakong purohan ang gikahadlokang lahi na pod nga trahedya sama sa St. Bernard sa Southern Leyte diin tibouk katilingban natabonan sa yuta tungod sa pagdahili sa mga bulto sa yuta gikan sa bukid. "Dili na pod kami motugot nga matagmataman ang laing kasinatian sa SURICON", saysay sa usa ka lungsoranon nga gipost sa Pidjanga blogsite. Mao nga karon dasig kayo sila Zimm ug uban pang mga tagilungsod bisan tua didto sa abroad sa pagbutang sa ilang mga panghunahuna ug mga reaksyon aron ipadangat sa mga hingtungdan nga anaa sa gobyerno nga molihok na sa dili pa ulahi ang tanan. Dakong babag gayud sila sa maong laraw sa maong kompaniya sa minahan kay nagduda gayud sila nga paon lang kini aron dawaton unya sa mga katilingban palibot sa Lake Mainit ang ilang naghipe nga laraw nga magtukod og dakong minahan sa maong mga kabukiran kay nakita man nila ang dakong tinubdan sa bulawan ug uban pang mahalon nga deposito sa mineral.
Ambot pod kaha kung nahigmata na bisan kining atong mga opisyal sa kalungsoran palibot sa Lake Mainit. Mabalaka pod ko nga kini sila mahimong ma-agni sa mga tanyag sa maong kompaniya nga sarang maghatag og kaayohan sa ilang mga dapit ug dako gayud og ikatabang sa ilang political careers apan sa kadiyot lang nga malipayong panahon ug dili gayud mahimong malahutayong solusyon alang sa kaayohan sa maanindot nga Lake Mainit. Hinaut unta nga magmata na pod kamo ug dili gayud unta ipatigbabaw ang kaugalingong interes kay ang ugma damlag gayud ang manudya diha kaninyo pag-abot sa panahon.
